Όσιος Θεοφύλακτος Επίσκοπος Νικομήδειας

Ο ῞Οσιος Θεοφύλακτος καταγόταν ἀπό τήν ᾿Ανατολή καί ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος τοῦ Δύ (775-780 μ.Χ.). Λόγῳ τῆς μεγάλης του παιδείας καί πρός συνέχιση τῶν σπουδῶν του ἦλθε στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου γρήγορα ἀπέκτησε φήμη σοφοῦ καί ἐδημιούργησε φιλικές σχέσεις μέ ἀνώτερους κρατικούς λειτουργούς καί ἀξιωματούχους, καθώς καί μέ τόν μετέπειτα Πατριάρχη Ταράσιο, πού ἦταν τότε πρωτοσηκρίτης.

῞Οταν τό ἔτος 784 μ.Χ. ἐξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ὁ Ταράσιος, εἰς διαδοχήν τοῦ Πατριάρχου Παύλου, ὁ ῞Οσιος Θεοφύλακτος μαζί μέ τόν Μιχαήλ, πού ἀργότερα ἔγινε ᾿Επίσκοπος Συνάδων, ἀπεστάλησαν ἀπό τόν Ταράσιο σέ κάποια μονή τοῦ Εὔξεινου Πόντου. Λίγο ἀργότερα, πιθανόν περί τό ἔτος 800 μ.Χ., ἐξελέγη ᾿Επίσκοπος Νικομήδειας. ᾿Από τή θέση αὐτή ὁ ῞Οσιος Θεοφύλακτος διέπρεψε σέ ἔργα ἐκκλησιαστικῆς φιλανθρωπίας καί κοινωνικῆς πρόνοιας. ᾿Ανήγειρε ναούς, τό μέγα νοσοκομεῖο τῶν ῾Αγίων ᾿Αναργύρων Κοσμᾶ καί Δαμιανοῦ, γηροκομεῖα, πτωχοκομεῖα καί ἐδημιούργησε λογία γιά τίς ἄπορες χῆρες καί τά ὀρφανά. Μάλιστα δέ ὁ ἴδιος διακονοῦσε καί περιποιόταν τούς πάσχοντες ἀδελφούς του.

῞Οταν ἀπέθανε ὁ Πατριάρχης Ταράσιος, ἐξελέγη στόν πατριαρχικό θρόνο ὁ ῞Αγιος Νικηφόρος Αύ (806-815 μ.Χ.). Στή βασιλεία ὑπερίσχυσε ὁ Λέων Εύ ὁ ᾿Αρμένιος (813-820 μ.Χ.), ὁ ὁποῖος ἐκινήθηκε κατά τῶν ἁγίων εἰκόνων. Τότε παρέλαβε ὁ ῞Αγιος Νικηφόρος τόν ῞Οσιο Θεοφύλακτο, τόν ῞Αγιο Αἰμιλιανό Κυζίκου, τόν ῞Αγιο Εὐθύμιο Σάρδεων, τόν Εὐδόξιο ᾿Αμορίου, τόν ῞Αγιο Μιχαήλ Συνάδων καί τόν ῞Αγιο ᾿Ιωσήφ Θεσσαλονίκης, ἀνέβηκε στό παλάτι καί ἔλεγξε μέ ἁγιογραφικά χωρία τόν αὐτοκράτορα γιά τά δυσσεβή διδάγματα καί τήν εἰκονομαχική του διάθεση. ᾿Επειδή ὁ αὐτοκράτορας ἔμενε ἀμετάπειστος, ὁ ῞Οσιος Θεοφύλακτος ἔλαβε τό λόγο καί τοῦ εἶπε μέ παρρησία· «Γνωρίζω ὅτι καταφρονεῖς τήν ἀνοχή καί μακροθυμία τοῦ Θεοῦ. ᾿Αλλά θά ἔλθει σέ σένα ξαφνικά ὄλεθρος καί καταστροφή θά εἶναι ὅμοια μέ καταιγίδα».

῾Ο αὐτοκράτορας ἐξαγριώθηκε καί τούς κατεδίκασε ὅλους σέ ἐξορία. Τόν μέν Πατριάρχη Νικηφόρο στή Χρυσούπολη, τούς ἄλλους ᾿Αρχιερεῖς σέ διαφορετικά μέρη καί τόν ῞Οσιο Θεοφύλακτο στό Στρόβιλο, ὅπου ἐπί τριάντα ἔτη παρέμεινε μέ καρτερία καί ἐκεῖ ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό ἔτος 845 μ.Χ.

Μετά τήν κατάπαυση τοῦ διωγμοῦ, ἐπί τῆς εὐσεβεστάτης βασιλίσσης Θεοδώρας (842-857 μ.Χ.) καί τοῦ Πατριάρχου Μεθοδίου (842-846 μ.Χ.), τό ἱερό σκήνωμα αὐτοῦ ἀνακομίσθηκε στή Νικομήδεια, τό ἔτος 846 μ.Χ., καί ἐναποτέθηκε στό ναό τῶν ῾Αγίων ᾿Αναργύρων Κοσμᾶ καί Δαμιανοῦ, πού ὁ ἴδιος εἶχε οἰκοδομήσει.

῾Ο ῞Αγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ἀποκαλεῖ τόν ῞Οσιο Θεοφύλακτο στύλο ἀληθείας, ᾿Ορθοδοξίας ἑδραίωμα, φύλακα τῆς εὐσέβειας, στήριγμα τῆς ᾿Εκκλησίας.

Μικρός ναός τοῦ ῾Οσίου Θεοφυλάκτου ἀνηγέρθη στό παλάτι κατά τόν 10ο αἰώνα μ.Χ. ἴσως ἐπί αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Αύ τοῦ Λεκαπηνοῦ (920-944 μ.Χ.), πατέρα τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Θεοφυλάκτου (931-956 μ.Χ.).